388 ـ صوفیان و صوفیگری

کسانی می‌گویند : «صوفیان گروه اندکی هستند که در اینجا و آنجا پراکنده‌اند و درخور آن نیستند که کسی به ایشان پردازد».

ولی این سخن بسیار خامست. زیرا صوفیان اندک نیستند و بسیارند و اکنون در ایران در چند شهر ـ از تهران و مراغه و گناباد و مشهد و شیراز و دیگر جاها ـ دستگاه می‌دارند.

صوفیان تنها آن درویشان تاج نمدی گیسودار و آن گل‌مولاهای چرک‌آلود و دریوزه‌گرد که تبری و کشکولی بدست می‌گیرند ، نیستند. هزارها دیگران هستند که بی‌تاج و گیسو ، بی‌تبر و کشکول درویشند و مغزهاشان آكنده از بدآموزیهای صوفیگریست.

در میان کارمندان دولت و سران اداره‌ها ، شما کسان بسیاری را توانید یافت که درویشند و هر یکی خود را از پیروان فلان مستعلیشاه و بهمان عاشقعلیشاه می‌شمارد.

در پشت میز سررشته‌داری[=حکومت] توده نشسته و اندیشه‌هایی که در مغزش جا گرفته اینهاست : «ای بابا ، این دنیا چند روزه است. نیک یا بد خواهد گذشت ، بزرگان سر بدنیا فرود نیاورده‌اند ...» (این نیز بگذرد یا هو).

آنگاه صوفیگری بدآموزیهایش تنها در میان صوفیان نبوده ، زیانش تنها بصوفیان نیست. چنانکه در کتاب گفته‌ایم ، این گمراهی به هر سو ریشه دوانیده و بیشتر مردم آلوده‌ی بدآموزیهای صوفیگریند ، بی‌آنکه صوفی باشند و بی‌آنکه خودشان بدانند.

از آنسو کتابها آلوده‌ی این بدآموزیهاست. گذشته از آنکه صوفیان هزارها کتاب ، بشعر یا بنثر ، از خود بیادگار گزارده‌اند که در دست مردمست و در خانه‌هاست ، شاعران و اندرزسرایان ما همه از صوفیگری سود جسته‌اند. شاعران که درپی «مضمون» می‌گشته‌اند ، بدآموزیهای صوفیان گنجی بازیافته برای آنان بوده. همین حال را داشته‌اند اندرزسرایان و پیشوایان. کتابهایی که در زمینه‌ی «اخلاق» بعربی یا بفارسی نوشته شده ، همه از آن سرچشمه آب خورده. یک جمله بگویم : این گمراهی کهن ، زهر خود را در کالبد توده‌ها به هر سو دوانیده است.

گذشته از همه‌ی اینها ، صوفیگری در جهانِ سیاست یکی از افزارهاست. از سالهاست که دیده می‌شود که شرقشناسان از اروپا و وزارت فرهنگ از ایران ، دست بهم برواج آن می‌افزایند. «تذکرة الاولیاء» شیخ عطار از «ثلث مرحوم گیب» در اروپا چاپ شده به ایران فرستاده می‌شود ، مثنوی مولوی و غزلیات و شعرهای او چاپ یافته پراکنده می‌گردد. وزارت فرهنگ ایران صوفیگری را درسی در دانشسرا می‌گرداند و سالانه پولهایی در راه چاپ کتابهای صوفیان بیرون می‌ریزد.

اینها چیزهاییست که نباید نادیده گرفت و آسیب و زیان صوفیگری را کوچک شمرد. خرده‌گیران از اینها ناآگاهند.

(دیباچه‌ی کتاب صوفیگری)