چنانكه خوانندگان آگاهند همه ساله در ايران روز چهاردهم مرداد را بنام آنكه روز داده شدن مشروطه است عيد ميگيرند و در بهارستان جشن و پذيرائي باشكوهي انجام مي يابد و امسال نيز خواهد بود.
ما چون بمشروطه علاقه منديم و آنرا بهترين راه حكومت يا سررشته داري مي شماريم و تاكنون در اين زمينه كوششهاي بسيار كرده ايم اكنون نيز در اين جشن از شادي و خشنودي خودداري نخواهيم كرد و چنانكه آگاهي داده ايم شمارة فردا شمارة خاصي با عكسهاي پيشروان و سران مشروطه خواهي خواهد بود.
ولي در اينجا دو نكته اي هست يكي آنكه ما معني درست مشروطه را ميخواهيم. ما آنرا آرزومنديم كه بزودي يكروزي بيايد كه همة مردم ايران معني درست مشروطه را بدانند ، و مزايايي را كه اينگونه زندگاني ، اينگونه سررشته داري ، اينگونه كشورداري ، دارد بشناسند و خود شايستة چنان كشورداري گردند.
بارها گفته ايم فرق مشروطه با استبداد تنها در شكل حكومت و بودن يا نبودن قانون نيست. يك فرق بزرگ
شايستگي مردم بزندگاني آزاد و ناشايستگي ايشان است. مشروطه معنايش اينست كه يك توده رشد دارد و سود و زيان خود را مي شناسد و اينست بايد اختيارش در دست خودش باشد و خودش كشور را اداره كند و راه برد و نگه دارد اينست ميزان شايستگي يكمردم بمشروطه.
شايستگي مردم بزندگاني آزاد و ناشايستگي ايشان است. مشروطه معنايش اينست كه يك توده رشد دارد و سود و زيان خود را مي شناسد و اينست بايد اختيارش در دست خودش باشد و خودش كشور را اداره كند و راه برد و نگه دارد اينست ميزان شايستگي يكمردم بمشروطه.
ولي جاي افسوس است كه امروز چنان شايستگي در ايرانيان ديده نميشود. اگر در سي و اند سال پيش كه جنبش مشروطه رخ داد اندك شايستگي پديدار بود امروز از آن حال هم پستر رفته اند و بهترين دليل براي اين سخن آنستكه امروز بيشتر مردم معني درست مشروطه را نميدانند و شما اگر بپرسيد مشروطه چيست پاسخ درستي نخواهيد شنيد ، زيرا در دبيرستانها و دانشكده ها براي آنان چنين درسي نداده اند. ولي بياري خدا بايد باين نواقص چاره كنيم و جشن حسابي ما در چنان روزي خواهد بود.
نكتة ديگر اينست كه فرمان مشروطه كه در سال 1324 قمري داده شده در روز يكشنبه چهاردهم جمادي الثاني بوده و تا چند سالي كه هنوز ماههاي خورشيدي بكار [نـ]ميرفت همان روز 14 جمادي الثاني را جشن ميگرفتند ولي سپس كه تقويم ايران تغيير يافت و ماههاي خورشيدي بميان آمد در اين هنگام عيد مشروطه را هم با ماههاي خورشيدي قرار دادند ولي چيزيكه بود در تطبيق دو تاريخ قمري و خورشيدي و حساب ماه اشتباهي رخ داده. زيرا روز يكشنبه 14 جمادي الثاني 1324كه فرمان مشروطه داده شده روز سيزدهم مرداد بوده نه چهاردهم آن و اينست عيد درست همان سيزدهم ميباشد نه چهاردهم و اين غلطي است كه بايد برگردد و تصحيح شود.
ما از رسيدن اين روز تاريخي ـ روز عيد مشروطه ـ خشنود و شادمانيم و اينك بنام ارجشناسي از مشروطه و سررشته داري توده پيام خجسته باد بهمة ايرانيان ـ بويژه بهمراهان خود ـ ميفرستيم. ولي بايد پوشيده نداريم كه جشن و شادي اساسي ما آنروزي خواهد بود كه همگي ايرانيان معني درست مشروطه را بدانند و شايستة چنان سررشته داري باشند. عيد بزرگ ما آنزماني خواهد رسيد كه مردم اينكشور از اين پراكندگي و درماندگي رها گردند.
(پرچم روزانه شمارة 161 سه شنبه 13 مرداد ماه 1321)
